Mamy pierwszą wersję Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego 2030. Projekt został przyjęty przez zarząd województwa 31 marca. Zawiera opis procesu transformacji i wskazanie terytoriów, które będą najbardziej dotknięte jej negatywnymi skutkami, ocenę gospodarczych, społecznych i terytorialnych skutków przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu wraz z określeniem celów i rodzajów planowanych operacji, a także mechanizmu zarządzania całym procesem.

– Środki Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w województwie śląskim będą służyć realizacji głównego celu funduszu, tj. łagodzeniu skutków społecznych, gospodarczych i środowiskowych przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu. W powiązaniu z innymi źródłami finansowania, w szczególności środkami Polityki Spójności 2021-2027, środkami pozostałych filarów Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji oraz innymi środkami publicznymi i prywatnymi, dedykowanymi działaniom i projektom komplementarnym, fundusz nada nowy impet gospodarce regionu oraz otworzy lepsze perspektywy rozwoju przed jego mieszkańcami, zwłaszcza tymi najbardziej dotkniętymi negatywnymi następstwami nieuniknionego procesu transformacji – podkreśla we wstępie do projektu Jakub Chełstowski, marszałek województwa śląskiego.

Województwo odchodzi od górnictwa oraz przemysłu ciężkiego i zmierza w kierunku nowej gospodarki, opartej o nowoczesne i przyjazne dla środowiska technologie, które staną się przyczynkiem do sukcesywnego rozwoju województwa w najbliższej przyszłości – zapewniają autorzy projektu. 

Określenie ram
Dlaczego Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Śląskiego jest ważny? To dokument bazowy, który określa ramy procesu transformacyjnego w regionie nie tylko z wykorzystaniem środków pochodzących z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, ale również innych unijnych źródeł, które mogą skutecznie wspierać wdrażanie przemian społeczno-gospodarczych w regionach górniczych.

Punktem wyjścia do przygotowania Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji jest, uchwalona w październiku 2020 r., Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2030. Zaprezentowana w strategii wizja rozwoju regionu harmonijnie wpisuje się w założenia Europejskiego Zielonego Ładu, zorientowanego na tworzenie nowoczesnej, konkurencyjnej gospodarki, uwzględniającej kwestie neutralności klimatycznej i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Plan powstał w oparciu o liczne opinie i propozycje zebrane podczas spotkań realizowanych z udziałem przedstawicieli poszczególnych podregionów, samorządów, podmiotów górniczych, organizacji pozarządowych, związków zawodowych, młodzieży, a także mediów – informuje Urząd Marszałkowski.

Proces transformacji to zmiana struktury wytwórczej, wygaszanie przestarzałych bloków energetycznych zasilanych węglem i zastępowanie ich OZE. W projekcie stawia się też na poprawę jakości powietrza, w tym przechodzenie na gospodarkę zeroemisyjną. Zaplanowano wsparcie dla przedsiębiorców i osób fizycznych, którzy zastąpią węgiel źródłem ekologicznym. Transformacja ma objąć też transport.

Zgodnie z szacunkami IBS do roku 2030 w województwie śląskim zajdzie konieczność zapewnienia nowych miejsc pracy dla 28-31 tys. osób, w tym dla 13 tys. osób odchodzących z górnictwa oraz 15-18 tys. osób zatrudnionych w branżach powiązanych. 

Wyzwania klimatyczne
Skala zmian do 2050 r. to poziom co najmniej 200 tys. nowych miejsc pracy, zmiana profilów kształcenia, konieczność przekwalifikowania tysięcy pracowników, zatrzymanie odpływu najbardziej wykształconych i kreatywnych mieszkańców. Wyzwania klimatyczne będą również generowały konieczność zmian w procesach technologicznych firm wysokoemisyjnych i energochłonnych (sektory podlegające transformacji), w których zatrudnionych jest obecnie ok. 139 tys. osób, jak również zmiany w sektorze energetycznym opartym głównie na węglu.

Śląskie jest najbardziej zależnym od węgla regionem nie tylko w Polsce, ale w całej UE. To tu najwięcej osób pracuje w górnictwie węgla (ok. 74 tys. osób). To jest największe wyzwanie związane z planowanymi celami klimatycznymi. Miejsca pracy w branży węglowej charakteryzują się dużą koncentracją geograficzną. Są to duże skupiska miast średniej wielkości, w regionie najsilniej zurbanizowanym i najgęściej zaludnionym w kraju. Kopalnie i inne zakłady związane z wydobyciem zlokalizowane są w bliskim sąsiedztwie centrów miast, często bezpośrednio przy osiedlach mieszkaniowych.

Do gmin w transformacji górniczej zostały zaliczone 64 jednostki samorządowe, znajdujące się przede wszystkim w centralnej i zachodniej części województwa, głównie na obszarach wydobycia węgla. W zdecydowanej większości są to gminy zlokalizowane w Aglomeracji Rybnickiej, Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii i przy granicy z województwem małopolskim.

Dalsze prace nad dokumentem zakładają uzgodnienia z Ministrem Funduszy i Polityki Regionalnej oraz konsultacje społeczne. W następnym kroku – wprowadzanie ewentualnych zmian po konsultacjach i przekazanie dokumentu w drugiej połowie lipca do Komisji Europejskiej. 

źródło: nettg.pl, autor: Aldona Minorczyk-Cichy